Nobel ödülü insanlığın en prestijli ödüllerinden biridir. Ruslar arasında edebiyat, fizik, kimya, tıp, fizyoloji, barış ve ekonomi alanlarında bu ödüle 20 kişi layık olmuştur. İçlerinden beşi edebiyat alanındadır.
1901 yılında edebiyat alanında verilen ilk Nobel ödülü dünya ve Rus edebiyatındaki en önemli yazarlardan Lev Tolstoy’u es geçti. İsveç Kraliyet Akademisi üyeleri 1901 yılındaki mektuplarında “böyle bir durumda her şeyden önce hatırlanması gereken yüce ve içten şairlerden biri olduğunu belirterek resmi olarak Tolstoy’a hürmetlerini ifade etmişlerdir. Fakat büyük yazarın kendi kanaatleri nedeniyle “hiçbir zaman böyle bir ödülü” almaya çabalamadığını öne sürmüşlerdir. Cevaben yazdığı mektupta Tolstoy, bu miktardaki bir parayla alakalı zorluklardan onu kurtardıkları için mutlu olduğunu ve böylesine saygıdeğer kişilerden sempati mektupları almaktan memnun olduğunu yazmıştır.
Edebiyat alanındaki Nobel Ödülü, aralarında Rus Edebiyatının dâhisi Anton Pavloviç Çehov’un da bulunduğu önde gelen birkaç Rus edebiyatçıyı daha aynı şekilde es geçmiştir.
“Nobel Kulübü’ne” alınan ilk yazar Sovyet yönetimince istenmeyen, Fransa’ya göç etmiş İvan Alekseyeviç Bunin olmuştur. Seremoni sırasında ödülü takdim eden Akademi başkanı Pier Halstrem Bunin’in “gerçek hayatı olağandışı bir şekilde kesin ve anlamlı tasvir edebilme” yeteneğine hayran olduğunu dile getirmiştir. Ödülü kazanan cevap konuşmasında göçmen bir yazara gösterdiği itibar ve cesaret için İsveç Akademisine teşekkür etmiştir.
Nobel Edebiyat ödülünün Boris Pasternak tarafından alınmasına hayal kırıklığı ve acıyla dolu zorlu bir hikâye eşlik ediyor. 1946-1958 yılları boyunca her yıl aday gösterilen ve 1958 yılında bu büyük ödülle taltif edilen Pasternak ödülü reddetmek zorunda kaldı. Neredeyse, Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan ikinci Rus yazar olan edebiyatçı sinirsel şoklar sonucu ecelini de getiren mide kanserine yakalanarak memleketinde zehirlendi. Adalet ancak 1989 yılında, oğlu Yevgeniy Pasternak’ın şeref ödülünü onun yerine almasından sonra yerini buldu.
Mihail Aleksandroviç Şolohov 1965 yılında “Sessiz Don” romanıyla Nobel Edebiyat Ödülünü kazandı.
Aleksandr Soljenitsın, Edebiyat ödülünü 1918 yılında kazanmış yazar. Hayatının büyük bir bölümünü sürgünlerde geçirdikten sonra yazar gerçeklikleriyle korkutan oldukça manalı tarihi eserler vermiştir. Nobel ödülüyle ödüllendirileceğini öğrenince seremonide bizzat bulunmaya çaba göstermiştir. Sovyet yönetimi ise ödülü “politik olarak zararlı” görerek yazarın bu prestijli ödülü almasına engel olmuştur. Böylece Soljenitsın, İsveç’ten Rusya’ya dönemeyeceğinden korkarak arzu ettiği seremoniye katılamamıştır.
Nobel Ödülünü 1987 yılında İosif Brodskiy almıştır. Şair Rusya’da hala dahi iade-i itibar elde edememiştir. ABD’de göçmen olduğu sırada eserler vermiş, eserlerinin çoğu kusursuz bir İngilizceyle yazılmıştır. Ödül konuşmasında Brodskiy, kendisi için en değerli şey olan Rusçadan, kitaplardan ve şiirden bahsetmiştir…
